Stress is hot, althans we worden er veel mee geconfronteerd. Te veel stress bij volwassenen is een bekend gegeven, maar onlangs werd bekend dat ook bij peuters onderzocht kan worden of zij te veel stress ervaren. Je kunt het je bijna niet voorstellen, een peuter met stress…. Of toch wel? Zijn de leventjes van peuters stressvol? Kunnen we dit dan niet voorkomen? Begint stress misschien al eerder? Misschien al in de babytijd?
Stress bij de baby’s
Wat is stress voor baby’s en wat doet het met ze? Een baby kan stress ervaren door verschillende oorzaken.
- Een vreemde omgeving, nieuwe geur, andere geluiden.
- Een baby ervaart stress als het zich niet veilig en geborgen voelt.
Stress geeft verhoogde stresshormonen af in het bloed. Deze stresshormonen heten cortisol. Dit veroorzaakt een hogere hartslag en een versnelde ademhaling. Een langdurig te hoog gehalte van cortisol in het bloed van een baby kan uiteindelijk ernstige gevolgen hebben. De baby wordt prikkelbaar en kan snel van streek raken. Het immuunsysteem kan verslechteren, waardoor de baby ziek kan worden. Op langere termijn kan er zelfs ontwikkelingsachterstand ontstaan door te veel stress.
Voorkom te veel stress
Een baby is nog niet in staat om zelf de stress kwijt te raken. Daarvoor heeft het geruststellend contact nodig, door liefdevolle aanraking en kalmerende woorden. Als de baby huilt, is het daarom belangrijk om hem niet alleen te laten. Door de baby vast te houden, en rustig toe te spreken kan de baby kalmeren en tot rust komen. Ben je niet in de gelegenheid om de baby op te pakken dan kun je wel laten weten – door te zingen of gerustellend te praten – dat je in de buurt bent en dat je hoort dat hij of zij je nodig heeft. Op die manier ervaart de baby ook je nabijheid.
Veiligheid als basis voor ontwikkeling
Een baby is intensief bezig om zich op allerlei manieren te ontwikkelen. De hersenen zijn continu aan het werk om prikkels te verwerken en nieuwe verbindingen aan te maken. Daarvoor is het noodzakelijk dat de hersenen en dus de baby veiligheid ervaart.
Het reptielenbrein (het oudste deel van het brein) heeft als taak om te overleven, je veilig te laten voelen. Pas als die veiligheid er is kan het olifantenbrein (emotionele deel van het brein) aan het werk, oftewel er kan ontwikkeling plaats gaan vinden. In dit deel verwerken we emoties en slaan we herinneringen op. Daarna komt de uil (denkbrein) in actie; de baby kan nieuwe dingen gaan leren. Op het moment dat een baby stress ervaart, voelt het zich niet veilig. Op dat moment sluiten het emotionele deel en het denkdeel van de hersenen zich af. Je kunt dus ook zeggen dat de ontwikkeling stopt en de baby in overleefstand gaat.
Vertrouwd en sensitief
Naast de baby niet onnodig en langdurig te laten huilen, is het belangrijk om herkenning te creëren. Als de baby de omgeving herkent, voelt het zich vertrouwd. Maar ook van belang is dat er vaste mensen zijn die voor de baby zorgen; zij herkennen signalen die de baby afgeeft. Door sensitief op deze signalen te reageren, kun je stress voor zijn. Als ouders ken je je baby het beste. De baby kent de ouders ook al voor de geboorte. Ook stress van ouders tijdens de zwangerschap voelt de baby al in de buik. Je kunt stress niet altijd voorkomen, maar door erover te praten, ook richting je baby in de buik, bied je geruststelling en geborgenheid.
Na de geboorte is voldoende rust en tijd voor hechting heel belangrijk. De geboorte geeft de baby al zoveel stress dat het belangrijk is dat de baby de tijd krijgt om te herstellen en te wennen aan het leven buiten de buik. Veel lichamelijk contact (huid op huid) biedt de baby het gevoel van geborgenheid. De huid is het grootste zintuig dat we hebben. De baby ervaart de nabijheid van de ouders en leert dat hij op hen kan vertrouwen als hij ze nodig heeft.
Liefdevolle aandacht op het kinderdagverblijf
Als een baby naar de kinderopvang gaat, wordt het blootgesteld aan veel prikkels. De omgeving is nieuw, de gezichten zijn nieuw, het ruikt er anders en er is vaak meer en ander geluid dan thuis. Voor de baby is het belangrijk dat hij en zijn ouders en de pedagogisch medewerkers elkaar kunnen wennen. Wat een deel van de stress kan verminderen is dat we sinds de invoering van de nieuwe wet IKK met een medewerker meer op de groep staan. Zo kunnen we meer tijd, maar vooral meer liefdevolle verzorging en aandacht geven aan onze baby’s. Ik zie dit als een mogelijkheid om de stress te verminderen bij de baby’s, maar ook bij de medewerkers op de groep.
