De meesten van mijn cliënten spreken naast Nederlands ook nog een andere taal. Ze hebben bijvoorbeeld een Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Kaapverdische of Oost-Europese achtergrond. Sommigen zijn hier al sinds lang geworteld en vertellen over hun hardwerkende vaders in pensions. Anderen zijn hier minder lang, zoals bijvoorbeeld de kinderen van Poolse of Pakistaanse ouders. Tijdens het eerste gesprek vraag ik standaard naar het taalgebruik in huis. ‘Welke talen spreken jullie thuis?’ Soms is dat alleen de moedertaal, soms alleen Nederlands, soms worden talen gemixt gebruikt. Vaak spreken broers en zussen onderling Nederlands en met ouders bijvoorbeeld Turks of Berbers. Het taalgebruik verandert en verschuift per generatie, meestal heel natuurlijk en vanzelf.
Een aantal jaar geleden begeleidde ik een Poolse jongen van een jaar of vier. Een stoere jongen, dol op auto’s, Spiderman en zingen (en lekker eten). Hij, zijn ouders en zusje woonden ruim een jaar in Nederland. Van het consultatiebureau kreeg zijn moeder het advies om de Poolse voorleesboekjes thuis snel weg te doen. En dat deed ze. Zelf begreep en sprak ze nog geen Nederlands.
Balans tussen eigen taal en Nederlands
Het devies luidde: zo min mogelijk Pools. Geen Poolse televisie en thuis zoveel mogelijk in het Nederlands praten. Maar het gevolg was pijnlijk. Dit jochie had niet alleen moeite met het Nederlands maar ook met zijn moedertaal, Pools. Tussen wal en schip, zo noem je dat. En dan is het lastig om je uit te drukken. En als het dan niet goed lukt om te zeggen wat je wilt, is vervolgens ontzettend boos worden eigenlijk niet zo vreemd. Werk aan de winkel.
Onderweg naar logopedie kastanjes en herfstbladeren verzamelen en ze zowel in het Nederlands als Pools benoemen. Dezelfde ‘taalcombi’ tijdens het aankleden, eten, winkelen en op weg naar school. En toch weer Poolse boekjes voorlezen, en Nederlandse. Allebei. Dit alles, als het kan, zo gebalanceerd mogelijk. Want de moedertaal vormt een belangrijk onderdeel van de identiteit van kinderen. Daarnaast is het de basis voor het leren van een nieuwe, andere taal.
Deze jongen kwam er en startte vol zelfvertrouwen in groep 3. En mijn idee? Thuis de moedertaal als leidraad met dagelijks op gezette tijden het Nederlands ernaast, bijvoorbeeld tijdens het voorlezen, taartjes bakken, in spelletjes en op de televisie.
Lotte Endendijk werkte tot 2019 als allround logopedist en is inmiddels freelance tekstschrijver.
